مد میراث به جامانده ‌از غرب| زنان ویترینی برای تفکر سرمایه داری

به گزارش پایگاه خبری 598، به نقل از «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ مد، ترند، ایونت، برند... کلماتی که احتمالاً روزانه با آنها سروکار دارید و برایشان هزینه می‌کنید! اما مد چگونه پایش را به دنیای انسان‌ها مخصوصاً زنان باز کرد؟ سود حاصل از این صنعت متعلق به کیست؟ فرهنگ، محیط زیست و از همه مهم تر زنان، باید چه بهایی برای صنعت مد بپردازند؟

مد به تغییر سلیقه ناگهانى و مکرر همه یا برخى از افراد یک جامعه اطلاق  و منجر به گرایش به رفتارى خاص، یا مصرف کالاى خاصی، یا در پیش گرفتن سبکى خاص در زندگى مى‏‌شود. در ادامه به تاریخچه‌ی این صنعت، ورود آن به ایران و ارتباطش با سرمایه داری خواهیم گفت.

لباس؛ آینه‌ی اختلاف طبقاتی و اشرافی گری
در دنیای غرب، مد در تمام طول تاریخ اهمیت بسیار داشته است. در تمام این اوقات، دربارهای سلطنتی بودند که مد را به عامه مردم دیکته می‌کردند. اشراف زادگان نیز لباس‌های شیک و اشرافی با جنس‌های بسیار گران‌قیمت و طراحی‌های بسیار جذاب می‌پوشیدند ولی از طرف دیگر مردم عام و به عبارتی رعیت توان مالی جهت تهیه‌ی چنین پوششی را نداشتند لذا این موضوع سبب جدا شدن گروه‌های اشرافی با رعیت شده بود. در این دوره، لباس‌هایی که از الیاف طبیعی ساخته ‌شده و اکثراً در رنگ‌های خنثی بودند، لباس انتخابی توده‌ها را تشکیل می‌دادند؛ درحالی‌که ثروتمندان هزینه‌های هنگفتی را صرف تهیه پوشش گران‌قیمت و شیک می‌کردند. تاریخچه مد در جهان گویای این است که انگلیس و سایر کشورهای اروپایی از مد جهانی تأثیر پذیرفتند. حکومت استعماری سبک‌های لباس پوشیدن خود را به مخاطبان جهانی قبولاند و باعث محبوبیت آنها در سراسر جهان شدند.

از قرون وسطی تا ایران دوره پهلوی
در قرون وسطی زن و مرد عادت داشتند تا یک تکه تسمه بپوشند. تونیک زنان تا مچ پا بود و یک شال سرشان را پوشانده بود؛ ضمناً رنگ لباس آنها نیز برای نشان دادن وضعیت مالی مردم بسیار نقش تعیین کننده‌ای داشت.

دوره رنسانس یک دوره بسیار مهم در تاریخچه مد در جهان است، به دلیل علاقه زیاد به مد در بین اشراف، لباس در این دوره منعکس‌کننده‌ی جایگاه اجتماعی شخص به شمار می‌آمد.

در اواخر دهه ۱۹۰۰_۲۰۰۰ ، مد جهان توسط طراحان پایتخت مد جهان، پاریس دیکته می‌شد. به طوری که هر پوششی که در پاریس مد بود، بلافاصله در جهان به مد عوام تبدیل می‌شد. حتی لندن نیز از این قاعده مستثنی نبود. در این دوره برخلاف گذشته که پوشش آقایان تغییر خاصی را تجربه نکرده بود و همچنان پوشش کامل برای آنان رواج داشت، پوشش خانم‌ها کاهش پیدا کرده بود و رفته رفته طی زمان از پوشش آن‌ها در مدها کاسته می‌شد.

دهه ۲۰۰۰، اوایل دهه با حفظ کم پوشی از دهه‌ی پیش، مدهای زنان بیشتر از ویژگی‌های زنانگی استفاده می‌کرد و پوشش و آراستگی مردان هم بیش‌ از پیش اهمیت پیدا کرد. باوجود این که لباس‌ها تنگ‌تر و موها بلندتر شدند اما هیچ مد واحدی وجود نداشت و پای هنر به دنیای مد بازشده بود. پیراهن زنانه بیش از ۲ دهه‌ی پیش در نمایش‌های مد دیده می‌شد و قسمت‌های بیشتری از بدن بدون پوشش بود.

ورود مد به ایران همزمان با دوره قاجاریان و اوج سفرهای ایرانیان به اروپا آغاز شد. تا قبل از آن، لباس های ایرانیان، شرقی و خاص تمدن و اصالت بومی ایرانیان بود. در اواسط قرن نوزدهم شلوارهای کوتاه یا دامن های کوتاهی که روی جوراب های نازک پوشیده می‌شد کم کم رواج پیدا کرد. وقتی رضا شاه در آغاز دوره پهلوی به ترکیه سفر کرد این تغییرات روند شدید تری به خود گرفت. تا جایی که رضاشاه با هدف دستیابی به نوعی پوشش مدرنیته در جامعه، دستور کشف حجاب را صادر کرد. در آن دوره خیلی از خانم ها لباس های مد روز را پیگیری و پوشاک خود را از روی عکس مجلات اروپایی تهیه می‌کردند..

نظام سرمایه داری حامی اصلی مد
قبل تر اشاره شد که در گذشته پوشش وسیه‌ای برای اختلاف طبقاتی تعریف می‌شد و اقشار ثروتمند تفاوت خود را با عامه‌ی مردم در قالب لباس‌های گران قیمت نشان می‌دادند. بعد از انقلاب صنعتی و افزایش ماشین آلات صاحبان صنعت فضا را مناسب دیدند تا مد و مصرف گرایی به تمام طبقات جامعه انتقال بیابد. سرمایه داران برای نیروی کار ارزان بانوان را مناسب‌تر می‌‌دانستند و با ورود زنان به عرصه‌ی اجتماعی مد دیگر فقط مختص ثروتمندان نبود و به تمامی اقشار سرایت کرد. این جاست که می‌بینیم برای نخستین بار در تاریخ، نابرابری‌های اجتماعی را مخفی و پشت هویت جنسی پنهان کردند که البته همه آنها در خدمت برآوردن نیازهای این بخش بزرگ سوداگر بود. آنها توجیه می‌کردند که «همه زنان دلشان می‌خواهد زیبا باشند؛ بنابراین همه زنان، علاقه مشترکی به لوازم آرایش دارند». در نتیجه، زیبایی و مد از یک مقوله محسوب شد و هرچه خواستند به بهانه «نیازها و خواست‌های مشترک زنان» به آنان فروختند.

طی گزارشی که توسط مکنزی، شرکت مشاور مدیریت جهانی ارائه شده است ارزش صنعت فشن به رقم تقریبی ۲.۴ تریلیون دلار رسیده است؛ رقمی سرسام آور که نشان دهنده بزرگی این صنعت در عرصه جهانی است. جدای از سود کلان صنعت مد و سلطه‌ی غربی‌ها در این صنعت راه را برای نفوذ فرهنگی، تغییر هویت‌ها و درنتیجه تغییر جوامع هموار می‌کند و این امتیازی است که غربی‌ها به شدت از آن بهره می‌گیرند و سعی در کنترل جوامع و مخصوصاً زنان دارند. کشورهای درحال توسعه نیز با پیروی از کشورهای پیشرفته و سرمایه داری روند مدگرایی و مصرف گرایی را تکرار می‌کنند و آتش سرمایه داری غربی  تقریباً دامن  تمام جوامع دنیا را در برخواهد گرفت.

با نگاهی به تاریخچه مد و تاثیر آن روی فرهنگ کشورهای مختلف، برای مثال تغییر پوشش زنان در نتیجه‌ی نفوذ نظام سرمایه داری، می‌توان متوجه شد صنعت مد و پوشاک تا چه اندازه روی فرهنگ، تفکر و هویت زنان تاثیر داشته است. در شماره‌های آینده بصورت جزئی تر به این اشاره خواهد شد که در اثر مدها چه آسیبی به زنان وارد شده و در پشت پرده‌ی این صنعت خوش خط و خال، چه آسیب‌هایی گریبان زنان و جوامع را گرفته است.

گزارش از بهار سادات شیخ الاسلامی